Mỗi năm, Lào Cai có trên 50 nghi lễ, lễ hội được tổ chức trang trọng trong cộng đồng.  Lễ hội Gầu tào, Lễ hội Cúng rừng người Mông, Lễ hội Lồng Tồng (Xuống đồng), Lễ mừng cơm mới, Nghề làm trang phục người Mông, Dao, Xa Phó, kiến trúc nhà ở, ẩm thực người Thái, người Tày…

Với chủ trương làm du lịch lấy nền tảng từ văn hóa bản địa, Sa Pa từ lâu đã vượt qua nhiều địa phương về hiệu quả trong khai thác du lịch, được bình chọn là một trong những thị trấn đẹp nhất thế giới bởi tạp chí Time Out và xếp hạng cao trên TripAdvisor năm 2024.

Bản Cát Cát, một trong những làng cổ của người Mông (tỉnh Lào Cai).

Bản Cát Cát, một trong những bản làng cổ của người Mông. Nơi đây còn lưu truyền nghề thủ công truyền thống và những phong tục tập quán có giá trị cao về văn hóa lịch sử.

Những ngày cuối tuần du khách đến đây sẽ được thưởng thức tiết mục văn nghệ vô cùng đặc sắc của các em nhỏ. Các em mặc trang phục truyền thống, thể hiện những bài hát cổ được chuyên gia về văn hóa Mông phục dựng lại. Các cô giáo hướng dẫn tập múa và hát thì tranh thủ dạy các em kiến thức thông qua những bài hát này.

Tại đây, không chỉ các chàng trai, cô gái mà các già làng trưởng bản cũng được tham gia biểu diễn văn nghệ thực cảnh tái hiện sinh hoạt của người dân bản địa.

Các cụ già thì được ban quản lý tạo điều kiện tập trung vào khu làng nghề truyền thống cho khách du lịch tìm hiểu về se lanh, dệt vải, vẽ sáp ong, rèn dao, nấu rượu ngô,… vừa giới thiệu được văn hoá truyền thống, vừa có thêm kinh tế khi bán sản phẩm do chính mình làm ra. Cát Cát đã trở thành ngôi làng hạnh phúc của chính những người dân bản địa.

Ông Nguyễn Trung Kiên, Phó Giám đốc công ty TNHH MTV Du lịch Cát Cát cho biết: Chúng tôi bảo tồn khôi phục văn hoá Mông gốc, để làm cái chủ đạo trong quá trình phát triển của mình để làm du lịch bền vững. Khách đến với Cát Cát sẽ thấy những hoạt động những sinh hoạt đời thường của bà con dân bản, hoạt động nghề được chúng tôi tái hiện lại. Với trẻ em văn hoá ít được chú trọng thì chúng tôi mời mời chuyên gia văn hoá dân tộc Mông về giảng dạy cho các em. Ví dụ thế hệ cha ông của các em có khi còn không biết chữ Mông gốc, bây giờ có lớp dạy chữ viết của người Mông như thế sẽ giúp tất cả du khách hiểu được đặc sắc của văn hoá dân tộc. Để phát triển mô hình này dài hơi thì rõ ràng doanh nghiệp sẽ đuối sức nhưng với quyết tâm của ban lãnh đạo và cán bộ, nhân viên công ty chúng tôi xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, làm du lịch có trách nhiệm.

Nghĩa Lộ là vùng đất có nhiều nét văn hóa đặc sắc, hấp dẫn, đặc biệt là văn hóa dân tộc Thái với Nghệ thuật xoè thái được UNESCO ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, Hội Hạn Khuống một hình thức diễn xướng sân khấu sơ khai, nơi trai gái đối đáp giao duyên, Lễ Xên Đông (cúng bản cúng mường) đều được công nhận là di sản văn hoá phi vật thể quốc gia. Xây dựng chương trình “Cộng đồng làm du lịch” thì việc bảo tồn, gìn giữ các nếp nhà sàn truyền thống, cũng có thể ví như việc góp phần “giữ lửa” bản sắc cho văn hóa dân tộc Thái.

Nghĩa Lộ được mệnh danh là vùng đất của lễ hội với những điệu múa xòe độc đáo.

Ở Nghĩa Lộ, đồng bào người Thái chiếm gần 50% dân số, các bản làng vẫn mang vẻ nguyên sơ với những nếp nhà sàn, văn hóa ẩm thực đặc trưng, các loại hình văn nghệ dân gian với điệu múa xoè độc đáo.

Nghĩa Lộ còn được mệnh danh là vùng đất của lễ hội với những màn đại xòe bất tận, những lễ hội cổ xưa, những đêm tình Hạn Khuống… có vẻ đẹp nguyên sơ của người con gái Thái với áo cỏm - khăn piêu, với sắc ban trắng trời Tây Bắc, có ẩm thực độc đáo của đồng bào các dân tộc… đã đưa Nghĩa Lộ trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch cộng đồng Việt Nam. Địa phương này đang từng bước khẳng định vị thế từ phát huy các sản phẩm du lịch đặc trưng, hướng đến phát triển bền vững.

Lễ cúng cây chè tổ Suối Giàng.

Đất trời ban cho Suối Giàng loại đặc sản hiếm có là cây chè Shan tuyết cổ thụ được mệnh danh là đệ nhất trà Việt. Cây chè sinh trưởng trên núi cao, nơi quanh năm có khí hậu lạnh và sương mù bao phủ, ít tác động của con người nên phát triển khá chậm nhưng lại có tuổi thọ rất cao, từ 100 đến 500 năm. Hấp thu những tinh hoa của đất trời, trà không chỉ có hương vị khiến người ta nhớ mãi không quên mà còn có cả những công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe. 

Lễ hội Trà Shan tuyết tỉnh Lào Cai năm 2025 là dịp tôn vinh giá trị của cây chè Shan tuyết, di sản thiên nhiên và văn hoá đặc biệt, chính quyền địa phương, doanh nghiệp, người dân đã bắt tay cùng thực hiện cuộc “cách mạng” bảo tồn, nâng tầm và phát triển ngành chè, đưa nghề làm trà truyền thống thành sinh kế bền vững, đưa cây chè Shan tuyết cổ thụ trở thành điểm nhấn trong hành trình khám phá, trải nghiệm du lịch của địa phương. 

Ông Nguyễn Hữu Lực, Phó Bí thư Đảng uỷ, Chủ tịch UBND xã Văn Chấn, tỉnh Lào Cai cho biết: Để đảm bảo phát triển vùng chè shan tuyết kết hợp với du lịch và phát triển sinh kế cho người dân địa phương, diện tích chè cổ thụ khoảng 500 ha, trong đó 400 cây được công nhận là cây di sản quần thể thiên nhiên, đây là 1 căn cứ pháp lý rất quan trọng để chúng tôi tổ chức tuyên truyền giá trị cây chè shan tuyết đối với du khách và bà con nhân dân trong việc bảo tồn và phát huy giá trị. Chúng tôi sẽ thường xuyên tổ chức các lễ hội liên quan đến trà, quy mô được mở rộng hơn và đi vào chiều sâu hơn. Chúng tôi cũng đẩy mạnh ứng dụng CNC, áp dụng KHCN vào chế biến chè, để tạo ra các sản phẩm trà có giá trị cao.

Đây là "báu vật" được bảo tồn qua nhiều thế hệ, gắn bó như máu thịt với đồng bào dân tộc Mông ở Suối Giàng. Chè mọc ở khắp nơi, trên đồi, trong vườn, mọc thành rừng với diện tích gần 500 ha, trong đó có khoảng 400 cây cổ thụ từ 100 - 500 năm tuổi được công nhận là cây Di sản Việt Nam.

Từ những búp chè Shan tuyết cổ thụ, xã đã tạo dựng thương hiệu “Tuyết Sơn Trà” đạt chứng nhận hữu cơ, OCOP 4 sao, các sản phẩm đã có mặt tại Anh và Nhật Bản, góp phần khẳng định vị thế giá trị nông sản Lào Cai trên thị trường quốc tế. Mỗi cây chè đều được gắn mã QR truy xuất nguồn gốc, gắn biển có đánh số thứ tự, lập sơ đồ số hóa, gắn  biển chỉ dẫn tại các khu tập trung.  Khai thác tiềm năng du lịch Suối Giàng, biến những đồi chè Shan Tuyết thành điểm đến trải nghiệm văn hóa, lịch sử, giúp người dân có thu nhập, từ đó có động lực tiếp tục bảo vệ rừng chè như cha như mẹ mình.  

Giữ hồn di sản trong nhịp sống hiện đại chính là ý nghĩa đặc biệt chương trình "Khởi nguồn huyền thoại", "Dòng chảy di sản" và "Dòng sông khát vọng" với sự tham gia của gần 1.000 nghệ nhân, diễn viên, cùng các nghệ sĩ nổi tiếng của Việt Nam, tái hiện sống động hành trình “Nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt” tại Festival sông Hồng – Lào Cai 2025 được tổ chức đầu tháng 11 vừa qua, bồi đắp nên những giá trị di sản văn hoá bền vững và mang theo khát vọng phát triển của Lào Cai khi tiến vào kỷ nguyên mới./.