Có mặt tại Nhà máy Tuyển quặng apatít Bắc Nhạc Sơn (Công ty TNHH một thành viên Apatít Việt Nam) trong thời điểm đầu tháng 11 năm 2016, chúng tôi cảm nhận rõ rệt sự lo lắng của tập thể lãnh đạo nhà máy. Từ nhiều tháng nay, nhà máy liên tục sản xuất cầm chừng vì sản phẩm khó tiêu thụ. Kế hoạch sản xuất và tiêu thụ 400.000 tấn tinh quặng apatít trong năm 2016, nhưng đến hết tháng 10, đơn vị mới sản xuất và tiêu thụ được gần 250.000 tấn quặng các loại. Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Mạnh Thắng, Giám đốc Nhà máy Tuyển quặng apatít Bắc Nhạc Sơn cho biết: “Thị trường tiêu thụ chủ yếu là các nhà máy sản xuất phân bón trong nước, nhưng các đơn vị này cũng đang gặp khó khăn”.

Không chỉ Nhà máy Tuyển quặng apatít Bắc Nhạc Sơn, mà cả Nhà máy Tuyển quặng apatít Cam Đường và Nhà máy Tuyển quặng apatít Tằng Loỏng cũng đang gặp khó khăn tương tự. Trước tình hình đó, Công ty TNHH Một thành viên Apatít Việt Nam đã đưa ra các giải pháp điều chỉnh kế hoạch sản xuất, tiêu thụ từ 2,7 triệu tấn quặng apatít xuống còn 2,5 triệu tấn năm 2016. Chấp nhận giảm giá bán sản phẩm và bán trả chậm cho một số đối tác, nhằm giảm lượng quặng tồn kho và trong 10 tháng năm 2016, công ty đã tiêu thụ 2,4 triệu tấn tinh quặng các loại, doanh thu đạt 2.873 tỷ đồng. “Theo dự toán, khi hoàn thành kế hoạch sản xuất trong năm 2016, thì doanh thu của công ty đạt 3.273 tỷ đồng, đóng góp ngân sách nhà nước khoảng 350 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế ước đạt 250 tỷ đồng, việc làm của hơn 3.000 lao động được duy trì ổn định với mức lương bình quân 9,5 triệu đồng người/tháng”, ông Nguyễn Quang Lợi, Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Apatít Việt Nam cho biết.

Sản phẩm phân bón DAP Lào Cai đang gặp khó khăn trong tiêu thụ.

Trong khi đó, “gam màu xám” trong bức tranh công nghiệp năm 2016 đến từ các nhà máy sản xuất phân bón, nhất là Nhà máy DAP số 2 Lào Cai. Ông Nguyễn Văn Ngũ, Chánh Văn phòng Công ty Cổ phần DAP số 2 chia sẻ: “Do thị trường tiêu thụ khó khăn, nên từ đầu năm 2016 đến nay, Nhà máy DAP số 2 mới chỉ sản xuất 70.000 tấn phân bón, lượng hàng tồn kho lên đến 100.000 tấn, trong khi công suất thiết kế của nhà máy là 330.000 tấn sản phẩm/năm”. Thị trường tiêu thụ phân bón không thuận lợi là do ảnh hưởng của thiên tai, như mưa bão ở các tỉnh miền Bắc, miền Trung, hạn hán ở Tây Nguyên, xâm nhập mặn tại đồng bằng sông Cửu Long… đã làm hàng triệu ha lúa và hoa màu bị mất mùa. Một khó khăn khác là sự cạnh tranh của phân bón nước ngoài có giá rẻ đã khiến doanh nghiệp trong nước lao đao.

Mặc dù một số doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với khó khăn, nhưng trong “bức tranh” công nghiệp năm 2016 vẫn có những khoảng sáng. Điều này có thể thấy từ các doanh nghiệp hoạt động trong phân ngành điện, nước, hóa chất, luyện kim, cơ khí... Điển hình như Nhà máy Gang thép Lào Cai thuộc Công ty TNHH Luyện kim và Khoáng sản Việt - Trung (VTM), từ đầu năm 2016 đến nay, hoạt động sản xuất của đơn vị này vẫn duy trì ổn định 3 ca/ngày. Từ đầu năm đến nay, VTM sản xuất và tiêu thụ được 377.000 tấn sản phẩm phôi thép, tăng 37% sản lượng so với cùng kỳ năm 2016, việc làm của 1.700 lao động được duy trì ổn định với thu nhập bình quân 7,5 triệu đồng/người/tháng. Trước đó, trong năm 2015, đã có thời điểm, Nhà máy Gang thép Lào Cai phải tạm ngừng sản xuất, khi lượng phôi thép tồn kho lên đến 80.000 tấn, tương đương với 1.400 tỷ đồng. Ông Ngô Sỹ Hiếu, Phó Tổng Giám đốc VTM cho biết: “Tại thời điểm này, chúng tôi đang tập trung hoàn thành kế hoạch sản xuất và tiêu thụ 450.000 tấn phôi thép theo kế hoạch năm 2016. Cùng với đó, công ty đẩy mạnh xúc tiến mở rộng thị trường tiêu thụ, tìm kiếm đối tác, xây dựng kế hoạch sản xuất, kinh doanh năm 2017”.

Theo nhận định của ông Nguyễn Hùng Mạnh, Trưởng phòng Kế hoạch - Tài chính và Tổng hợp (Sở Công thương), thì khó khăn trong hoạt động sản xuất công nghiệp trong năm 2016 là do tác động khách quan, rơi vào số ít doanh nghiệp và ở thời điểm nhất định. Về tổng thể, tình hình hoạt động sản xuất công nghiệp trên địa bàn tỉnh năm 2016 được duy trì và phát triển ổn định, kế hoạch, giá trị sản xuất công nghiệp năm 2016 sẽ hoàn thành trong tháng 11. Ông Mạnh cho biết thêm, hiện Sở Công thương bám sát tình hình hoạt động của doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp khai thác, chế biến quặng sắt, luyện gang thép, luyện đồng đang có những khó khăn nhất định. Cùng với đó, Sở Công thương tham mưu cho UBND tỉnh triển khai Nghị quyết số 19/2016/NQ-CP ngày 28/4/2016 của Chính phủ về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia giai đoạn 2016 - 2017; Nghị quyết số 35/NQ-CP ngày 16/5/2016 của Chính phủ về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến năm 2020…

Sản xuất công nghiệp năm 2016 của tỉnh đã và đang có thêm gam màu sáng nhờ những giải pháp tháo gỡ khó khăn của Chính phủ, các bộ, ngành và của tỉnh. Với các doanh nghiệp, điều cần thiết là sự chủ động trong tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm, xúc tiến thương mại, giữ vững thị trường truyền thống và thực hiện đồng bộ các giải pháp thúc đẩy phát triển sản xuất.