Ngày 27/8/2021, Ban Thường vụ Tỉnh uỷ Lào Cai khoá XVI ban hành Nghị quyết số 09-NQ/TU về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Lào Cai đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển bền vững” giai đoạn 2021 - 2025. Nghị quyết đã tạo động lực để các giá trị di sản văn hóa vật thể và phi vật thể tốt đẹp và sức mạnh con người Lào Cai thực sự trở thành cội rễ của sức mạnh mềm văn hóa dân tộc, là sức mạnh nội sinh, là nguồn lực và động lực to lớn của tỉnh trong phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.

Nghị quyết 09 đề ra 9 nhóm nhiệm vụ, giải pháp cụ thể: Xây dựng con người Lào Cai phát triển toàn diện, có nếp sống văn hóa, văn minh, hiện đại gắn với hội nhập, giữ gìn bản sắc, truyền thống văn hóa. Tạo lập môi trường văn hóa, nếp sống văn hóa văn minh, hiện đại, giàu bản sắc hướng đến phát triển toàn diện con người Lào Cai. Xây dựng văn hóa trong chính trị, văn hóa trong kinh tế. Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa; phát huy giá trị tốt đẹp trong văn hóa tín ngưỡng, tôn giáo. Từng bước tạo dựng, hình thành sản phẩm văn hóa đặc trưng Lào Cai; phát triển công nghiệp văn hóa đi đôi với xây dựng, hoàn thiện thị trường văn hóa. Tập trung nguồn lực đầu tư cho các lĩnh vực hoạt động văn hóa; củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý và hoạt động trên lĩnh vực văn hóa, văn nghệ. Nâng cao hiệu lực và tăng cường sự quản lý của Nhà nước về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Lào Cai. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và hệ thống chính trị. Chủ động hội nhập quốc tế về văn hóa; hợp tác và quảng bá bản sắc văn hóa, con người Lào Cai. Trong đó, hướng tới mục tiêu chung là xây dựng văn hóa, con người Lào Cai phát triển bền vững. Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, thu hẹp dần khoảng cách về hưởng thụ văn hóa giữa thành thị và nông thôn, giữa vùng thấp và vùng cao. Nâng cao dân trí, chăm lo xây dựng con người Lào Cai có nhân cách, lối sống tốt đẹp với các đặc tính cơ bản của người Việt Nam, mang đặc trưng vùng đất biên cương của Tổ quốc: “Đoàn kết – Yêu nước – Kỷ cương – Văn minh – Hiếu khách”, xây dựng văn hóa doanh nghiệp, doanh nhân, văn hóa trong chính trị, kinh tế. Bảo vệ, giữ gìn, phát huy bền vững các giá trị văn hóa truyền thống; tăng cường khối đại đoàn kết các dân tộc trong tỉnh. Quan tâm công tác xâydựng gia đình, chú trọng giải quyết những vấn đề về hôn nhân cận huyết thống, tảo hôn, bất bình đẳng giới, phụ nữ đi khỏi địa phương, chăm sóc, giáo dục trẻ em.

Ngày Quốc Tế YOGA lần thứ X diễn ra tại Sa Pa.

Nghị quyết 09 đã khẳng định sự quan tâm đặc biệt của Ban Thường vụ Tỉnh ủy đối với lĩnh vực văn hóa và con người, là sự cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI và Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng phù hợp với yêu cầu thực tiễn Lào Cai, tạo nền tảng cho sự phát triển nhanh và bền vững của tỉnh. Ban Thường vụ Tỉnh ủy, các cấp ủy, các ngành chức năng đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức quán triệt, phổ biến Nghị quyết 09 bằng nhiều hình thức phong phú, đa dạng, phù hợp với từng đối tượng, địa bàn. Qua đó, nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp Nhân dân trong tỉnh về phát triển văn hóa, con người Lào Cai bền vững, để văn hóa thực sự là “nền tảng tinh thần”, “động lực phát triển”; phát huy giá trị văn hóa và sức mạnh con người Lào Cai, khơi dậy khát vọng phát triển Lào Cai ngày càng giàu đẹp.

Các cấp, các ngành đã tập trung, huy động nguồn lực đầu tư cho lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch tại địa phương; từng bước hoàn thiện thể chế, chính sách chuyên ngành, tạo cơ sở pháp lý, sức bật thúc đẩy các lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch phát triển. Khích lệ, động viên cán bộ, đảng viên và các tầng lớp Nhân dân đoàn kết, tập hợp đội ngũ các nhà văn hóa, trí thức, văn nghệ sĩ chung sức xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam, đồng hành xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Sau 03 năm triển khai thực hiện, Nghị quyết 09 đã từng bước đi vào đời sống, tạo sự chuyển biến mạnh trong mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân. Truyền thống yêu nước, cách mạng, năng động, sáng tạo của Lào Cai tiếp tục được bồi đắp, phát huy. Lòng nhân ái, tình yêu thương đồng bào, đồng chí được vun đắp và tiếp tục phát triển.

Xã Nghĩa Đô – vùng đất mang đậm dấu ấn văn hóa của đồng bào dân tộc Tày huyện Bảo Yên đang từng ngày phát triển, thay da đổi thịt. Chỉ vài năm trước thôi, chính những người dân nơi đây cũng không thể nghĩ rằng Nghĩa Đô lại có một diện mạo như hôm nay. Từ khi Nghị quyết về văn hóa, con người được triển khai đến từng thôn, bản, những phong tục tập quán, giá trị văn hóa như nếp nhà sàn truyền thống, dân ca, dân vũ, ẩm thực, cảnh quan, môi trường, thiên nhiên được cộng đồng chung tay gìn giữ đã trở thành nguồn lực để con người Nghĩa Đô phát triển du lịch, văn hóa bền vững, nâng cao thu nhập.

Nghề Đan lát truyền thống dân tộc Tày xã Nghĩa Đô đã có trên 100 năm và đang tiếp tục được người dân lưu giữ và phát triển. Thực hiện dự án bảo tồn các nghề truyền thống, Bản Mường Kem, xã Nghĩa Đô, huyện Bảo yên thành lập tổ đan lát với 20 thành viên tham gia. Các thành viên cùng tham gia sản xuất, truyền dạy lại nghề cho các thế hệ trẻ, con cháu trong gia đình, dòng họ nhằm duy trì nghề truyền thống, đồng thời nâng cao thu nhập cho gia đình. Với nguyên liệu sẵn có tại địa phương liệu giang, nứa, tre,… và các xã lân cận với quy trình sản xuất thủ công, đây là nghề mang đậm bản sắc dân tộc Tày. Các thành viên tham gia tổ đan lát thường làm nghề từ 20 - 22 ngày/tháng với giá thành từ 50.000 - 150.000 đồng/sản phẩm. Các sản phẩm thủ công được thị trường tiêu thụ trong và ngoài huyện Bảo Yên đón nhận.

Quan tâm đến bảo tồn, phát huy các giá trị bản sắc văn hóa các dân tộc của đồng bào cũng đã tạo cho Bảo Yên những thế mạnh cũng như cơ hội tạo ra các sản phẩm du lịch đặc trưng để phát triển du lịch bền vững.

Nghĩa Đô, Bảo Yên chỉ là một trong rất nhiều địa phương trong tỉnh thực hiện hiệu quả Nghị quyết 09 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy. Sự thay đổi trong nếp nghĩ, cách làm, diện mạo nông thôn, đô thị thay đổi khang trang, hiện đại, sự phấn khởi của người dân một lần nữa khẳng định những quyết sách đúng và trúng của các cấp lãnh đạo, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và nhân dân.

Xác định xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh là cơ sở để hình thành cốt cách con người Lào Cai, thời gian qua, các cấp ủy, chính quyền địa phương đặc biệt quan tâm, coi đó là nhiệm vụ thường xuyên, trong đó phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" được triển khai gắn liền với việc cụ thể hóa và thực hiện các chính sách lớn của tỉnh Lào Cai. Gắn triển khai hiệu quả phong trào xây dựng gia đình văn hóa với triển khai các phong trào xây dựng làng, bản, tổ dân phố văn hóa, cơ quan, đơn vị, trường học văn hóa; xây dựng nếp sống văn minh, môi trường văn hóa lành mạnh đi vào thực tiễn đời sống xã hội có sức lan tỏa rộng khắp, thúc đẩy kinh tế phát triển, khơi dậy nhiều giá trị nhân văn trong cộng đồng. Lào Cai chủ trương xây dựng các câu lạc bộ tuyên truyền, mô hình mẫu, hương ước, quy ước; lập ra các hội đồng người có uy tín trong cộng đồng,... để tuyên truyền triển khai thực hiện.

Việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội gắn với xây dựng nông thôn mới và đô thị văn minh được Nhân dân đồng lòng hưởng ứng và huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Các phong trào thi đua yêu nước với sự hưởng ứng tích cực của các tầng lớp nhân dân đem lại hiệu quả thiết thực. Xuất hiện ngày càng nhiều tấm gương người tốt việc tốt, tiêu biểu về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Không chỉ vậy, việc xây dựng văn hóa trong từng gia đình được quan tâm, chú trọng giải quyết những vấn đề nổi cộm và cấp bách về xây dựng gia đình ở vùng cao như: hôn nhân cận huyết thống, tảo hôn, bất bình đẳng giới, phụ nữ đi khỏi địa phương, chăm sóc, giáo dục trẻ em. Nhờ đó, đời sống kinh tế - xã hội của người dân có nhiều chuyển biến, nếp sống văn hoá trở thành thói quen trong sinh hoạt hằng ngày của người dân.

Đến nay, toàn tỉnh ước có 79% làng, bản, thôn, tổ dân phố đạt chuẩn văn hóa (đạt 98,7% so với mục tiêu Nghị quyết đề ra đến năm 2025 và đạt 91% so với mục tiêu đề ra đến năm 2030). Trên 96% cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, trường học đạt chuẩn văn hóa (đạt 101% so với mục tiêu Nghị quyết đề ra đến năm 2025 và năm 2030). Số gia đình đạt chuẩn văn hóa trong toàn tỉnh ước đạt 85% (đạt 96% so với mục tiêu Nghị quyết đề ra đến năm 2030).

Hoạt động thể dục, thể thao, tiếp tục phát triển đi vào chiều sâu và rộng khắp cả về số lượng và chất lượng, lan tỏa khắp các cơ quan, trường học, khu dân cư trên địa bàn. Từ thành thị đến nông thôn, không khó để bắt gặp không khí tập luyện thể thao nhộn nhịp, sôi nổi của người dân. Bên cạnh đó, việc tổ chức thường xuyên các giải thi đấu phong trào, giao hữu thể thao tại các cơ quan, đơn vị, địa phương góp phần khuyến khích phong trào thể thao quần chúng ngày càng phát triển, tạo không khí vui tươi, phấn khởi, nâng cao sức khỏe, tăng cường tình đoàn kết trong cộng đồng dân cư, tạo động lực cho lao động, sản xuất và học tập. Về thể thao thành tích cao, đã xây dựng được nhiều đội tuyển thể thao mạnh, có lực lượng mũi nhọn tham gia thi đấu các giải khu vực, quốc gia và quốc tế đạt thứ hạng cao.

Hoạt động văn học - nghệ thuật phong phú, sôi động, có nhiều sáng tạo. Đội ngũ văn nghệ sĩ của tỉnh không ngừng phát triển. Hệ thống thiết chế văn hóa từng bước được củng cố, đầu tư khá đồng bộ từ đô thị tới nông thôn. Toàn tỉnh có 135/152 nhà văn hóa xã, phường, thị trấn; 1.495/1.558 nhà văn hóa thôn, bản, tổ dân phố. Hoạt động của hệ thống bảo tàng, thư viện, các đoàn nghệ thuật, các trungtâm, nhà văn hóa... đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị, đáp ứng tốt nhu cầu về đời sống tinh thần của người dân.

Trên cơ sở tôn trọng các giá trị văn hóa nguyên gốc, nhiều chương trình nghệ thuật dân tộc được dàn dựng, biểu diễn trong các dịp Festival, liên hoan văn hóa nghệ thuật toàn quốc đã góp phần quảng bá văn hóa Lào Cai đến mọi miền Tổ quốc.

Một điểm nhấn lớn thể hiện sự tác động hiệu quả của Nghị quyết 09 đó là công tác bảo tồn, phát huy các giá trị di sản, văn hóa được các cấp, các ngành và mọi người dân đặc biệt quan tâm. Từ đó xây dưng không gian di sản văn hoá, chú trọng nguyên tắc “bảo tồn sống” trong cộng đồng, tạo điều kiện cho cộng đồng thực hành, sáng tạo và truyền dạy di sản; đưa di sản trở thành “sức mạnh" không chỉ góp phần thúc đấy phát triển du lịch, mà còn cải thiện được đời sống văn hóa và tinh thần người dân, làm sống lại những nét truyền thống đang dần mai một, tiếp sức cho nhiều di sản mang đậm sắc thái dân tộc phát triển mạnh mẽ hơn.

Đến nay, tỉnh Lào Cai đã có 2 di sản văn hóa phi vật thể nhân loại, 40 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; 22 di tích danh thắng cấp quốc gia và 33 di tích danh thắng cấp tỉnh. Việc triển khai thực hiện tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử văn hóa được đẩy mạnh thực hiện. Di tích cấp quốc gia được tu bổ, phục hồi đạt 71,4% (đạt 95% so với mục tiêu Nghị quyết); Di tích cấp tỉnh được tu bổ, phục hồi đạt 74% (đạt 92% so với mục tiêu Nghị quyết).

Công tác bảo tồn phục dựng lại nguyên bản các lễ hội đặc sắc, mang tính đại diện, tiêu biểu của cộng đồng được chú trọng, phục vụ nhu cầu sinh hoạt văn hóa tinh thần của người dân và du khánh. Đến nay Lào Cai có khoảng 50 nghi lễ, lễ hội các dân tộc được sưu tầm, phục dựng, bảo tồn.

Đến nay, Lào Cai đã có 25 nghệ nhân được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú và 2 nghệ nhân được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân; 5 nghệ nhân được Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam công nhận là Nghệ nhân Dân gian. Họ là những người kế tục các di sản, là linh hồn của cộng đồng dân cư, các "kho tàng sống" để thực hành và truyền dạy các giá trị, bản sắc văn hóa mỗi dân tộc. Sự dày công và tâm huyết của họ góp phần tạo nên một mạch nguồn chảy mãi của dòng chảy văn hóa trong các thế hệ Lào Cai.

Nhiều chương trình đã được triển khai hiệu quả trở thành thương hiệu của Lào Cai trong bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc như “Biến di sản thành tài sản”, “Mỗi cộng đồng, mỗi dân tộc, mỗi vùng có loại đặc sản trở thành hàng hóa”, các tuần lễ văn hóa – du lịch với nhiều hoạt động trải nghiệm, khám phá được các địa phương tổ chức thường xuyên, giúp cho văn hóa giờ đây không chỉ là nền tảng tinh thần của các dân tộc trong một cộng đồng, mà đã được “đánh thức” trở thành tài sản của mỗi địa phương, góp phần tạo nguồn lực phát triển du lịch gắn với xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững; đồng thời, khơi dậy lòng tự hào dân tộc về văn hóa truyền thống, tôn vinh các giá trị văn hóa tốt đẹp, khích lệ sáng tạo giá trị văn hóa mới, tiến bộ, xóa bỏ những tập tục lạc hậu./.