Trong lịch sử, đô thị Lào Cai còn là trung tâm vùng. Nhà bác học Lê Quý Đôn trong sách “Kiến văn tiểu lục” đã ghi rõ nhiều con đường từ Lào Cai đi Phong Thổ vào Lai Châu; từ Lào Cai cùng tuyến đường đi Văn Bàn sang Than Uyên. Đặc biệt đường bộ từ Lào Cai xuôi dọc theo hữu ngạn sông Hồng xuống Yên Bái về Hưng Hóa, ngã ba sông Bạch Hạc (Việt Trì); từ Lào Cai cũng có đường cổ sang phủ Khai Hóa của nhà Minh, Thanh.

Ngày nay, với vị trí nằm giữa vùng Tây Bắc và vùng Đông Bắc, là vùng sinh thái quan trọng đối với cả nước; Lào Cai có vị trí, vai trò chiến lược về địa chính trị, địa kinh tế của Quốc gia trong giao lưu kinh tế, đối ngoại, hợp tác quốc tế với tỉnh Vân Nam, vùng Tây Nam (Trung Quốc), khu vực có hơn 400 triệu dân và là một trung tâm kinh tế lớn; Lào Cai cũng là trung tâm của tuyến hành lang kinh tế Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng – Quảng Ninh, là con đường ra biển ngắn nhất, hiệu quả nhất của hàng hoá từ thị trường Tây Nam - Trung Quốc đến với thị trường Đông Nam Á, Đông Á và ngược lại. Thông qua thành phố Lào Cai, hàng hóa từ Việt Nam và các nước ASEAN có thể dễ dàng tiếp cận thị trường rộng lớn này. Khu Kinh tế cửa khẩu Lào Cai với các khu công nghiệp và khu logistics hiện đại đang trở thành điểm thu hút đầu tư lớn, góp phần tăng cường xuất - nhập khẩu và thúc đẩy giao thương quốc tế.

Khu Kinh tế cửa khẩu tỉnh Lào Cai được mở rộng gần 16 nghìn ha.

Những lợi thế đặc biệt nêu trên đã thúc đẩy kinh tế cửa khẩu và thương mại qua biên giới phát triển mạnh. Tổng giá trị xuất nhập khẩu hàng hoá qua Lào Cai giai đoạn 2004-2025 đạt trên 35 tỷ USD, tốc độ tăng trưởng bình quân trên 15%/năm. Hàng hoá xuất khẩu qua Lào Cai chủ yếu là nông sản từ các vùng, miền của cả nước và hàng nhập khẩu chủ yếu là nguyên liệu, vật tư phục vụ sản xuất trong nước, qua đó thấy được vai trò chiến lược của kinh tế cửa khẩu Lào Cai đối với hoạt động kinh tế của cả nước.

Hạ tầng đa dạng, đồng bộ, mang tính kết nối, kết nối vùng

Lào Cai có hệ thống hạ tầng giao thông nội địa và quốc tế thuận lợi, đa dạng với đủ loại hình mang tính kết nối mạng lưới. Các tuyến Quốc lộ phân bố rộng khắp (QL 70, 4D, 4E, 279); cao tốc Nội Bài - Lào Cai dài nhất cả nước liên kết 3 tỉnh trong vùng với vùng thủ đô; tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai nối với Côn Minh - Trung Quốc đã vận hành hơn 110 năm; tuyến đường sắt tốc độ cao Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng đã được Trung ương thống nhất chủ trương đầu tư (dự kiến khởi công năm 2025 – hoàn thành trước năm 2030); tuyến đường thủy trên sông Hồng có giá trị lịch sử của cả vùng Bắc Bộ. Đặc biệt, Cảng Hàng không Sa Pa quy mô cấp 4C, tổng vốn đầu tư trên 7.000 tỷ đồng (đã được Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt chủ trương đầu tư chuẩn bị khởi công năm 2025), Lào Cai trở thành địa phương duy nhất trong vùng Trung du và miền núi phía Bắc có đủ 04 loại hình giao thông kết nối trực tiếp với thị trường Trung Quốc.

Lào Cai đã xây dựng được hệ thống hạ tầng đô thị khang trang, hiện đại.

Về hạ tầng đô thị, thành phố Lào Cai được quy hoạch bài bản, với hạ tầng đô thị khang trang, không gian xanh, hiện đại. Khu hành chính với kiến trúc quy hoạch đồng bộ, nhiều công trình lớn có tính chất biểu tượng của cả vùng; hệ thống khách sạn từ 3-5 sao, với quy mô hàng nghìn phòng, đáp ứng yêu cầu của khách đến công tác và nghỉ dưỡng. Hệ thống cơ sở vật chất, thiết chế văn hóa – xã hội, Lào Cai có nhiều công trình lớn mang tầm khu vực, điển hình như: Trường Quốc tế Canada (Trường quốc tế đầu tiên tại vùng Tây Bắc), Phân hiệu Đại học Thái Nguyên tại Lào Cai; Trung tâm thi đấu thể dục thể thao tỉnh đã từng đăng cai nhiều giải thể thao cấp quốc tế; Rạp chiếu phim, Bảo tàng, Trung tâm văn hóa, Thư viện tỉnh,... Bệnh viện Đa khoa tỉnh với quy mô gần 1.000 giường bệnh, nhiều trang thiết bị hiện đại đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe nhân dân của cả khu vực. Về nhà ở, Lào Cai có nhiều khu đô thị từ trung bình đến hiện đại, đặc biệt là các dự án nhà ở xã hội đã và đang xây dựng với quy mô 8.500 căn hộ sẵn sàng đáp ứng cho nhu cầu nhà ở cho cán bộ và người lao động.

Lợi thế trở thành trung tâm phát triển kinh tế, du lịch, dịch vụ

Sa Pa dự kiến đón 5,8 triệu lượt khách du lịch vào năm 2025.

Lào Cai có lợi thế trở thành trung tâm phát triển kinh tế du lịch, dịch vụ, thúc đẩy phát triển du lịch của vùng và cả nước. Khu du lịch Quốc gia Sa Pa đạt tiêu chuẩn “Thành phố Du lịch sạch Asean” với tuyến cáp treo lên đỉnh Phan Si Păng hùng vĩ đạt 02 kỷ lục thế giới cùng với khu du lịch Y Tý đang được đơn vị hàng đầu thế giới tư vấn lập quy hoạch. Năm 2004, lượng du khách mới chỉ đạt 400.000 lượt nhưng sau 20 năm đã đạt trên 8 triệu lượt khách và hướng đến năm 2025 sẽ vượt con số 10 triệu lượt khách; kinh tế du lịch đã đóng góp 15% tổng GRDP của cả tỉnh. Với mục tiêu đến năm 2030 sẽ đón 15 triệu du khách (trong tổng số dự kiến 30 triệu du khách đến vùng) và nguồn thu từ du lịch chiếm 25% - 30% GRDP, Lào Cai sẽ tiếp tục đóng góp đáng kể vào kinh tế du lịch của vùng.

Với nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú, Lào Cai tập trung khai thác, chế biến sâu đang khẳng định là trung tâm luyện kim, hóa chất của vùng trung du miền núi Bắc bộ và cả nước. Lào Cai là tỉnh giàu tài nguyên khoáng sản (là trung tâm luyện kim, hóa chất của cả nước) với trên 35 loại khoáng sản, 150 điểm mỏ có giá trị cao, trữ lượng lớn cùng với chiến lược khai thác hợp lý kết hợp chế biến sâu nên giá trị sản xuất công nghiệp năm 2024 của Lào Cai đã đạt trên 45.000 tỷ đồng, tốc độ tăng bình quân trên 20%/năm.

Lợi thế về vị trí chiến lược về an ninh quốc phòng, đối ngoại

Thành phố Lào Cai nằm ở trung tâm nơi hợp lưu của hai con sông Hồng và sông Nậm Thi, nơi đóng vai trò là “Phên giậu” của Tổ quốc. Với chiều dài hơn 182 km, tuyến biên giới giữa tỉnh Lào Cai và tỉnh Vân Nam đã được đánh giá “Thực sự là biên giới điển hình, có thể nhân rộng trên toàn tuyến biên giới Việt – Trung” vừa thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, vừa khẳng định được vai trò “phên giậu” của Tổ quốc. Thành phố Lào Cai nhiều năm qua đã trở thành địa chỉ tin cậy trong hoạt động giao lưu quốc phòng giữa hai nước Việt Nam và Trung Quốc; được Chính phủ Trung Quốc công nhận là “Thành phố hữu nghị với Trung Quốc”. 

Cột cờ Lũng Pô - Nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt.

Trong những năm qua, Lào Cai đã xây dựng được mối quan hệ hợp tác hữu nghị, hết sức tốt đẹp với vùng Tây Nam của Trung Quốc nói chung và tỉnh Vân Nam nói riêng thông qua các hoạt động hội đàm, giao lưu hợp tác toàn diện trên mọi lĩnh vực, đây chính là lợi thế lâu dài để Lào Cai trở thành cửa ngõ tin cậy và là điểm trung chuyển hàng hoá quan trọng trên tuyến hành làng kinh tế Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh. Cùng với những thành quả trong hoạt động đối ngoại, Lào Cai có nhiều cơ hội để được lựa chọn xây dựng Khu hợp tác qua biên giới với các chính sách ưu đãi, đảm bảo đầu tư và cơ chế giám sát tối ưu để tạo điều kiện mở rộng thị trường xuất khẩu cho hàng hoá của vùng và cả nước.

Có thể khẳng định rằng, sau hơn 30 năm tái lập (1991), bằng truyền thống đoàn kết, ý chí vượt khó, Lào Cai đã tạo lập được nhiều thành tựu to lớn, tạo nền tảng cho sự bứt phá phát triển trong kỷ nguyên mới. Thời điểm tái lập Lào Cai là một trong sáu tỉnh nghèo nhất cả nước; tuy nhiên với tiềm năng, lợi thế của mình cùng truyền thống đoàn kết, năng động, sáng tạo, vượt khó của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc trong tỉnh, sau hơn 30 năm tái lập, Lào Cai đã vươn lên trở thành tỉnh đứng tốp đầu trong các tỉnh Trung du và miền núi phía Bắc.

Nghị quyết số 11-NQ/TW ngày 10/02/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh vùng trung du và miền núi Bắc Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Nghị quyết số 96/NQ-CP ngày 01/8/2022 của Chính phủ về ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 11-NQ/TW ngày 10/02/2022 của Bộ Chính trị và các Quy hoạch Quốc gia, Quy hoạch Vùng, Quy hoạch tỉnh Lào Cai thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2025 đều đã chỉ rõ định hướng về phát triển: “Xây dựng Lào Cai trở thành một trong những cực tăng trưởng, hạt nhân quan trọng trong phát triển kinh tế vùng. Đồng thời, đưa Lào Cai trở thành Trung tâm kết nối giao thương kinh tế giữa Việt Nam và các nước ASEAN với vùng Tây Nam Trung Quốc”. Để cụ thể hóa các định hướng trên, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1620/QĐ-TTg ngày 20/12/2024 về kế hoạch triển khai xây dựng Lào Cai trở thành Trung tâm kết nối giao thương kinh tế giữa Việt Nam và các nước ASEAN với vùng Tây Nam - Trung Quốc. Điều này tiếp tục được Thủ tướng Phạm Minh Chính đặc biệt nhấn mạnh tại buổi làm việc ngày 22/12/2024 với Ban Thường vụ Tỉnh ủy tỉnh Lào Cai: “Lào Cai là tỉnh biên giới có vị trí chiến lược quan trọng, có nguồn lực phong phú với nhiều tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội và lợi thế cạnh tranh, hội tụ đủ các điều kiện thuận lợi “riêng có” để phát triển trở thành một cực tăng trưởng của vùng Trung du và miền núi phía Bắc và cả nước, trở thành trung tâm kết nối giao thương kinh tế giữa Việt Nam và các nước ASEAN với vùng Tây Nam Trung Quốc”.