Hằng năm trên địa bàn tỉnh Lào Cai tổ chức gần 50 nghi lễ, lễ hội. Tính trong 5 năm (2021-2025), toàn tỉnh có gần 250 nghi lễ, lễ hội truyền thống các dân tộc được tổ chức vào dịp đầu năm, giữa năm và cuối năm.

Loại hình lễ hội truyền thống trên địa bàn tỉnh nổi bật là “Lễ hội Xuống đồng” của người Tày, Nùng, Giáy; Lễ hội nhảy lửa của người Dao Đỏ - Bắc Hà; Lễ hội Gầu tào dân tộc Mông Pha Long; Lễ hội Pút Tồng của người Dao đỏ Tả Phìn; Lễ hội Cốm của người Tày Nghĩa Đô; Lễ hội Khô già già của người Hà Nhì; Lễ quét làng người Xá Phó; Lễ hội xên bản, xên mường của đồng bào dân tộc Thái; lễ hội Cầu mùa của dân tộc Khơ Mú…

Gắn kết lễ hội với các sự kiện du lịch, các lễ hội truyền thống được phục dựng và tổ chức thường xuyên, đặc biệt vào dịp đầu Xuân, để thu hút du khách.

Các lễ hội, tín ngưỡng dân gian được tổ chức vào dịp đầu xuân tại các di tích lịch sử văn hoá gồm: Lễ hội Đền Thượng (phường Lào Cai); Lễ hội Đền Trung Đô (Bảo Nhai); Lễ hội Đền Cô Tân An (Bảo Hà); Lễ hội Đền Phúc Khánh, Lễ hội Đền Làng Lúc xã Bảo Hà; Lễ hội Đền Nghĩa Đô; Lễ hội Đền Bảo Hà; Lễ hội đền Mẫu Trịnh Tường; Lễ hội Đền Mẫu Sơn, Mẫu Thượng (Sa Pa); Lễ hội đền Đông Cuông, lễ hội đền Nhược Sơn, lễ hội đền Đại Cại, lễ hội đền Tuần Quán, lễ hội đền Nam Cường, lễ hội đền Thác Bà… Các lễ hội được tổ chức với nội dung phong phú, đa dạng; hiệu quả, tiết kiệm góp phần bảo tồn phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Một số lễ hội còn giữ được nét nguyên sơ, độc đáo của đồng bào các dân tộc Mông, Dao, Tày, Giáy, Thái, Khơ Mú, Hà Nhì... thu hút đông đảo khách du lịch trong và ngoài nước đến tham dự.

Qua thống kê của các địa phương, trung bình các các lễ hội đầu xuân tổ chức trên địa bàn tỉnh Lào Cai đã thu hút từ 3.000-4.000 lượt người dân và du khách tham dự. Riêng Lễ hội đền Thượng năm 2023 thu hút hơn 200.000 lượt người dân và du khách; Lễ hội Gầu tào Pha Long thu hút trên 16.000 lượt người tham dự, ngoài ra lễ hội Gầu tào tạo xã Sín Chéng cũng thu hút hàng vạn lượt người tham gia...

Tổng kinh phí tổ chức đối với lễ hội dân gian trung bình từ 30 triệu – 200 triệu đồng/01 lễ hội, đối với lễ hội tại các di tích lịch sử văn hóa từ 200 – 500 triệu đồng/01 lễ  hội. Nguồn kinh phí xã hội hóa chiếm trên 60% tổng kinh phí tổ chức lễ hội, phần còn lại do chính quyền địa phương cân đối hỗ trợ. Nhiều lễ hội văn hóa được khuyến khích tổ chức với toàn bộ kinh phí từ nguồn xã hội hóa. Năm 2022, Festival lễ hội mùa hè gắn với giải đua ngựa của Bắc Hà kinh phí tổ chức trên 1 tỷ đồng từ nguồn xã hội hóa. Riêng với một số lễ hội dân gian như lễ cúng rừng của người Thu Lao - xã Tả Khâu được tổ chức bằng kinh phí do cộng đồng dân cư tự đóng góp để tổ chức.

Các lễ hội được tổ chức với nội dung phong phú, đa dạng; hiệu quả, tiết kiệm góp phần bảo tồn phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động bảo tồn lễ hội tại Lào Cai còn một số hạn chế: Nội dung một số lễ hội còn sơ sài, chưa chú trọng đến việc khai thác, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa đặc trưng của lễ hội. Các hoạt đông văn hóa, thể thao, trò chơi dân gian truyền thống chưa có sự đổi mới, hấp dẫn, thu hút được người xem. Một số nghi lễ đang dần bị mai một so với lễ hội nguyên bản. Công tác quy hoạch khu vực dịch vụ bán hàng, giải quyết các vấn đề vệ sinh môi trường, ùn tắc giao thông ở một số lễ hội chưa được xử lý kịp thời. Cơ sở vật chất, hạ tầng cơ sở ở một số di tích, lễ hội chưa đáp ứng được nhu cầu tham gia lễ hội ngày càng đông của Nhân dân và du khách,…

Để công tác hoạt động bảo tồn lễ hội truyến thống đạt hiệu quả, trong thời gian tới Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ nghiên cứu, tham mưu cho tỉnh ban hành những chính sách, chế độ đãi ngộ hợp lý đối với những người có công truyền dạy và phổ biến những giá trị di sản văn hóa phi vật thể, đặc biệt là lễ hội truyền thống.

Gắn kết lễ hội với các sự kiện du lịch, các lễ hội truyền thống được phục dựng và tổ chức thường xuyên, đặc biệt vào dịp đầu Xuân, để thu hút du khách. Việc này không chỉ giúp bảo tồn bản sắc văn hóa mà còn tạo ra các sản phẩm du lịch độc đáo. Các lễ hội tiêu biểu: như lễ hội Gầu tào dân tộc Mông; Nghi lễ cấp sắc người Dao; Lễ hội xuống đồng dân tộc Tày, Nùng, Giáy; Lễ hội Khô già già dân tộc Hà Nhì..., lễ hội cúng rừng của người Mông, Dao, Hà Nhì; lễ quét làng của người Xá Phó, lễ cầu mùa của người Khơ Mú

Đa dạng hóa sản phẩm du lịch dựa trên văn hóa: Lào Cai đã và đang phát triển nhiều sản phẩm du lịch khác gắn với văn hóa, như: Du lịch trải nghiệm: Tham gia vào các lễ hội, nghề thủ công truyền thống như thêu thổ cẩm, dệt vải, rèn đúc. Du lịch tâm linh: Kết hợp tham quan các di tích lịch sử. Phát triển nghề truyền thống: Hỗ trợ khôi phục các làng nghề và tạo ra các sản phẩm lưu niệm, quà tặng từ thổ cẩm, đồ bạc, mây tre đan để phục vụ du khách và tăng thu nhập cho người dân.

Bảo tồn các lễ hội truyền thống gắn với phát triển du lịch.

Tỉnh Lào Cai cũng đã triển khai nhiều chương trình để bảo tồn di sản, bao gồm: Truyền dạy di sản trong trường học: Mở các lớp học về nghi lễ và trò chơi dân gian như Kéo co, Hát Then cho giáo viên và học sinh. Nâng cao năng lực cho cộng đồng: Tổ chức các chuyến tham quan học hỏi mô hình bảo tồn hiệu quả ở các tỉnh khác cho các nghệ nhân và cán bộ văn hóa. Sử dụng các kênh thông tin, báo đài, website để giới thiệu về các lễ hội và di sản văn hóa phi vật thể của tỉnh.

Đồng thời, khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch tại các địa phương có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống nhằm tạo việc làm, tăng thu nhập và giải quyết tốt vấn đề an sinh xã hội tại địa phương; trong đó quan tâm phát triển các loại hình du lịch dựa vào khai thác lễ hội truyền thống văn hóa tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số kết hợp tiềm năng, thế mạnh về điều kiện tự nhiên, tài nguyên du lịch phong phú của các địa phương.

Những nỗ lực này đã giúp Lào Cai trở thành một trong những tỉnh dẫn đầu cả nước về số lượng di sản văn hóa phi vật thể quốc gia trong đó có nhiều di sản lễ hội truyền thống của người Tày, Giáy, Mông, Dao, Thái... biến di sản văn hóa thành "tài nguyên" quan trọng để phát triển du lịch bền vững./.