Xã Phình Hồ hiện có 322 ha chè, trong đó 115 ha là chè Shan Tuyết cổ thụ – giống chè quý hiếm sinh trưởng tự nhiên trên các sườn núi cao, quanh năm mây phủ. Mỗi năm, người dân địa phương thu hoạch khoảng 500 tấn chè búp tươi, trong đó 385 tấn được tuyển chọn để chế biến thành các dòng chè chất lượng cao, phục vụ thị trường trong và ngoài nước.

Những cây chè Shan Tuyết cổ thụ gắn bó mật thiết với đời sống của đồng bào dân tộc Mông.

Trước đây, chè Shan Tuyết Phình Hồ chủ yếu được thu hái và chế biến thủ công, thiếu quy trình thống nhất nên chất lượng không đồng đều, giá bán thấp và bấp bênh. Phần lớn người dân chỉ bán chè tươi cho tư thương, hiệu quả kinh tế chưa tương xứng với tiềm năng của giống chè cổ thụ quý hiếm. Đời sống của bà con vì thế gặp nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo còn cao.

Bước ngoặt quan trọng đến khi Hợp tác xã Trà Shan Tuyết Phình Hồ được thành lập và đi vào hoạt động. Hợp tác xã đã đứng ra tổ chức lại sản xuất, xây dựng chuỗi liên kết từ vùng nguyên liệu đến chế biến, tiêu thụ sản phẩm, giúp người dân yên tâm gắn bó với cây chè.

Gia đình chị Hồ Thị Dủ, thôn Tà Chử, là một trong những hộ hưởng lợi rõ nét từ mô hình liên kết này. Với 1 ha chè Shan Tuyết, từ khi tham gia hợp tác xã, sản phẩm của gia đình luôn được thu mua ổn định, giá chưa bao giờ dưới 25.000 đồng/kg chè búp tươi. “Mỗi năm, gia đình tôi thu được 25 – 30 triệu đồng, cuộc sống đỡ vất vả hơn trước rất nhiều”, chị Dủ chia sẻ.

Không chỉ thu mua nguyên liệu, Hợp tác xã Trà Shan Tuyết Phình Hồ còn trực tiếp đầu tư chế biến sâu, từng bước xây dựng thương hiệu chè đặc sản mang dấu ấn riêng của vùng cao Phình Hồ. Hiện nay, hợp tác xã liên kết sản xuất với 35 hộ dân, ưu tiên các hộ đồng bào dân tộc thiểu số và phụ nữ. Việc đưa phụ nữ tham gia chuỗi giá trị không chỉ tạo sinh kế ổn định mà còn góp phần nâng cao vai trò, vị thế của họ trong gia đình và cộng đồng.

Theo anh Đỗ Tuấn Lương, Giám đốc Hợp tác xã Trà Shan Tuyết Phình Hồ, đơn vị đã ký hợp đồng cam kết thu mua toàn bộ chè búp tươi với giá từ 25.000 – 35.000 đồng/kg. Tổng diện tích vùng nguyên liệu liên kết hiện đạt khoảng 50 – 60 ha, đủ đáp ứng nhu cầu sản xuất ổn định và lâu dài.

Song song với việc đảm bảo đầu ra, hợp tác xã đặc biệt chú trọng nâng cao kỹ thuật cho người dân. Các lớp tập huấn được tổ chức thường xuyên, hướng dẫn bà con thu hái, bảo quản và chăm sóc chè đúng quy trình. Toàn bộ vùng chè Shan Tuyết được canh tác theo hướng tự nhiên, không sử dụng bất kỳ loại phân bón hay thuốc bảo vệ thực vật nào, kể cả hữu cơ. Nhờ sinh trưởng trong môi trường hoang dã, chè giữ được hương vị thuần khiết, đậm đà và khác biệt.

Mỗi năm, hợp tác xã chế biến và tiêu thụ khoảng 11,5 tấn chè khô, gồm nhiều dòng sản phẩm như bạch trà, hồng trà, lục trà, trà phổ nhĩ. Ngoài ra, các sản phẩm phụ như hoa trà khô, trà ướp sen từ chè Shan Tuyết cổ thụ cũng được phát triển, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của thị trường và từng bước hướng tới xuất khẩu.

Theo ông Hoàng Anh Tuấn, Chủ tịch UBND xã Phình Hồ, chè Shan Tuyết đang dần khẳng định vị thế là cây trồng chủ lực, đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế địa phương. Thời gian tới, xã tiếp tục tập trung xây dựng vùng nguyên liệu gắn với bảo tồn giống chè cổ thụ, đồng thời hỗ trợ người dân cải tiến kỹ thuật chăm sóc, thu hái và chế biến theo hướng bài bản, bền vững.

Cùng với đó, chính quyền địa phương đẩy mạnh kết nối với doanh nghiệp, hợp tác xã nhằm đảm bảo đầu ra ổn định, giá thu mua hợp lý, qua đó nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững cho người dân vùng cao.

Anh Sùng A Tủa, cán bộ xã Phình Hồ là người tích cực quảng bá, xây dựng thương hiệu chè Shan tuyết kết hợp với làm du lịch cộng đồng.

Anh Sùng A Tủa là cán bộ người Mông với khát vọng đưa trà Shan Tuyết ra thế giới.

Anh Tủa cho biết: "Chè Shan Phình Hồ được đánh giá là một trong 10 vùng chè nguyên liệu ngon nhất Việt Nam với hơn 300.000 cây chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Nơi đây 4 mùa mây mù che phủ, khí hậu mát mẻ quanh năm, thuận lợi cho cây chè Shan phát triển tự nhiên, tạo nên một loại chè thơm ngon tinh khiết”. Anh đã thành lập một tổ hợp tác sản xuất chè Shan tuyết với 11 hộ, đặt ra quy trình sản xuất nghiêm ngặt để cung cấp sản phẩm cho khách du lịch

Từ những gốc chè Shan Tuyết cổ thụ bám rễ giữa đại ngàn, một hướng đi mới đang dần hình thành ở Phình Hồ. Sự đồng hành chặt chẽ giữa người dân – hợp tác xã – chính quyền không chỉ giúp nâng cao giá trị kinh tế của cây chè, mà còn góp phần gìn giữ nguồn gen quý, bảo tồn bản sắc văn hóa và tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của vùng cao Tây Bắc.