Ảnh minh hoạ, nguồn Internet.

Thực hiện đường lối, chủ trương về phòng, chống tham nhũng trong các văn kiện Đại hội XI, XII và XIII của Đảng, những năm qua, công tác này đã đạt được những thành quả to lớn như ban hành một số văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống tham nhũng, như: Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2012, Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018… Những văn bản quy phạm pháp luật này đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc phòng, chống tham nhũng và góp phần rất to lớn vào công cuộc phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay.

Tuy nhiên, những chủ trương, chính sách, pháp luật dù có đúng đắn, cấp tiến đến đâu thì cũng cần vai trò cực kỳ quan trọng của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong triển khai, thực hiện. Đánh giá về vai trò của đội ngũ nhân sự này, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Cán bộ là gốc của mọi công việc”, “muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”. Do đó, công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực có đạt hiệu quả hay không đều phần lớn phụ thuộc vào chất lượng của cán bộ, công chức, viên chức.

Theo số liệu thống kê về kết quả phát hiện và xử lý tham nhũng trong những năm gần đây cho thấy, tham nhũng xảy ra ở hầu hết các ngành, lĩnh vực trong đời sống xã hội. Mặc dù trong số những lĩnh vực đó sẽ có những ngành nhạy cảm hơn có tần suất phát sinh tham nhũng cao hơn như đất đai, y tế, giáo dục, v.v... Tuy nhiên không đồng nghĩa với việc buông lỏng kiểm soát ở các ngành còn lại, bởi ngành nào cũng sử dụng kinh phí, cũng thực hiện công tác cán bộ, cũng đấu thầu mua sắm công. Không dừng lại ở đó, do mỗi ngành đều ban hành một bộ quy trình, nguyên tắc đặc thù dẫn đến những dấu hiệu tham nhũng cũng theo đó mà hình thành nhiều biến thể khác nhau, cách ứng phó cũng theo đó mà khác nhau.

Mặc dù theo Luật Phòng, chống tham nhũng quy định cơ quan thanh tra, điều tra, truy tố, xét xử là những cơ quan có chức năng chống tham nhũng chính. Tuy nhiên do bản chất biến thể liên tục của tham nhũng đã và đang yêu cầu tăng cường trách nhiệm chung của toàn bộ hệ thống chính trị, trong đó Nhà nước giữ vai trò trung tâm triển khai, thực hiện dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự giám sát của tổ chức chính trị xã hội. Hay nói cách khác, trách nhiệm đầu tiên chính là phải nhận thức được công tác phòng, chống tham nhũng là trách nhiệm của từng cán bộ, Đảng viên, công chức, viên chức trong toàn bộ hệ thống chính trị; không phải là một lĩnh vực chuyên môn của riêng cơ quan, đơn vị nào.

Liên quan đến trách nhiệm phòng, chống tham nhũng, việc đầu tiên cần thực hiện chính là các biện pháp phòng ngừa tham nhũng mà trọng tâm là việc công khai, minh bạch. Công khai, minh bạch chính là khắc tinh lớn nhất của tham nhũng; do đó, từng ngành, địa phương cần chủ động nghiên cứu và tổng hợp đầy đủ các nội dung quy định về công khai, minh bạch thuộc ngành, lĩnh vực do mình quản lý để triển khai, chỉ đạo thực hiện nghiêm túc. Tại Lào Cai, nội dung này đã được UBND tỉnh chỉ đạo các Sở xây dựng văn bản hướng dẫn, tổng hợp tất cả các nội dung công khai, minh bạch thuộc lĩnh vực do mình quản lý để chỉ đạo áp dụng, trước hết là đối với khối cơ quan, đơn vị trực thuộc về chuyên môn tại cấp huyện, xã; đồng thời áp dụng trong quá trình thanh tra, kiểm tra để ngày càng nâng cao nhận thức, hình thành thói quen công khai, minh bạch trong thực hiện công vụ của từng cá nhân.

Công tác hoàn thiện cơ chế, chính sách liên quan đến ngành, lĩnh vực cũng là một trong những nhiệm vụ nhằm phòng ngừa tham nhũng. Công tác này được triển khai thực hiện thường xuyên thông qua việc tham mưu xây dựng quy phạm pháp luật thể hiện trong chương trình công tác của UBND tỉnh; thông qua việc đánh giá, thanh tra, kiểm tra thường xuyên, đột xuất hoặc giải quyết khiếu nại, tố cáo để tự phát hiện những sơ hở, bất cập của cơ chế, chính sách ngành, lĩnh vực dễ bị lợi dụng để tham nhũng. Bên cạnh việc đảm bảo hoàn thành chương trình công tác hằng năm, các ngành, chức năng đã lồng ghép kiến nghị nhiều bất cập, vướng mắc trong thực hiện cơ chế, chính sách, pháp luật gửi Bộ, ngành Trung ương.

Đặc biệt, nhằm phát huy sâu sắc hơn nữa vai trò từng cá nhân trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng nói riêng, trong hoạt động quản lý nhà nước nói chung, tại Chỉ thị số 48-CT/TU ngày 10/6/2024 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai về tăng cường công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trên địa bàn tỉnh đã đưa ra các giải pháp cụ thể, gắn với thực tế tình hình trên địa bàn tỉnh, trong đó nhấn mạnh việc “Xây dựng văn hóa liêm chính, không tham nhũng, tiêu cực trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và Nhân dân”. Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trên địa bàn tỉnh đã góp phần tích cực vào việc phòng, chống tham nhũng. Trong 9 tháng năm 2024, toàn tỉnh đã tổ chức lồng ghép tuyên truyền, quán triệt pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tại các hội nghị, cuộc họp cơ quan, các buổi sinh hoạt tại thôn, tổ dân phố là 1.663 lớp với 116.461 người tham dự; cấp phát 17.258 bộ tài liệu.

Về phát hiện tham nhũng, mặc dù đây là trách nhiệm của một số cơ quan, đơn vị chức năng, tuy nhiên từng cán bộ, công chức, viên chức cũng có trách nhiệm phối hợp, cung cấp, báo cáo những hành vi có dấu hiệu vi phạm để kịp thời ngăn chặn hậu quả và xử lý nghiêm minh.

Cụ thể, đối với những cá nhân giữ chức vụ, tùy theo tính chất và phạm vi quản lý có trách nhiệm quán triệt nhận thức của cấp dưới trong chấp hành quy định pháp luật, không thực hiện hành vi tham nhũng, tiêu cực; đồng thời kết hợp các biện pháp quản lý linh hoạt như tự kiểm tra, theo dõi hoạt động, nắm bắt dư luận, v.v để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh và xử lý trách nhiệm khi cấp dưới có vi phạm. Đối với những cá nhân không giữ chức vụ có trách nhiệm nghiên cứu sâu sắc quy định pháp luật thuộc lĩnh vực do mình được phân công phụ trách, phát huy tính chủ động trong tự nghiên cứu, phát hiện sơ hở cơ chế, nguy cơ phát sinh tham nhũng, tiêu cực trong lĩnh vực mình phụ trách để kiến nghị, tham mưu các giải pháp phòng ngừa; kịp thời báo cáo về dấu hiệu vi phạm trong lĩnh vực do mình phụ trách để cấp thẩm quyền xem xét, giải quyết; không che giấu, lợi dụng vai trò phụ trách lĩnh vực để hạch sách, vòi vĩnh, nhũng nhiễu, gây khó khăn cho các cơ quan cấp dưới hoặc người dân, doanh nghiệp.

Riêng đối với các cơ quan thanh tra, đặc biệt là thanh tra Sở, bên cạnh những trách nhiệm cơ bản của cán bộ, công chức, viên chức thì cần không ngừng nghiên cứu sâu sắc lĩnh vực mà cơ quan mình phụ trách chính; xác định trước những nội dung nhạy cảm, có nguy cơ phát sinh tham nhũng cao để tiến hành thanh tra có trọng tâm, trọng điểm. Trường hợp phát hiện có dấu hiệu tội phạm cần nghiên cứu kỹ, có chiến lược cụ thể để khai thác, yêu cầu giải trình nhằm thu thập nhiều nhất có thể những chứng cứ chứng minh hành vi vi phạm, đồng thời trui rèn bản lĩnh chính trị vững vàng, không vì lo sợ, cả nể mà bỏ lọt tội phạm; kiên quyết đấu tranh để chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra nhằm làm rõ dấu hiệu tội phạm, cũng như là bài học răn đe những cá nhân đang có ý định tham nhũng.

Công tác cán bộ cũng là một trong những khâu quan trọng để phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Theo đó, việc lựa chọn, sử dụng cán bộ, công chức, viên chức tùy theo lĩnh vực, vị trí và độ nhạy cảm để bố trí, đào tạo những cá nhân có trình độ và phẩm chất tương ứng; kết hợp với các nguyên tắc tâm lý và quản lý để sử dụng khéo léo nhất có thể đội ngũ nhân sự này. Để làm được điều này, cấp lãnh đạo, quản lý cần phải tự trui rèn năng lực quản lý và khả năng phán đoán; trong đó năng lực quản lý phát huy trong việc bố trí, phân phối, đào tạo và động viên nguồn nhân lực sao cho từng cá nhân phù hợp với sở trường, có sự đam mê, nhiệt huyết nhất định với lĩnh vực được phân công phụ trách.

Bản chất những cá nhân vi phạm hiện nay đang có xu hướng gia tăng ở những đối tượng nắm vị trí, quyền lực cao, có mối quan hệ lợi ích rất rộng. Do đó công tác xử lý tham nhũng trên thực tế là công tác cực kỳ khó khăn và phức tạp, không chỉ đơn giản là áp dụng quy định pháp luật mà là cả một quá trình đấu tranh gian nan để có thể xử lý trách nhiệm những cá nhân vi phạm. Về cách thức xử lý tham nhũng, V.I Lênin quan điểm “Đối với người cộng sản phải trừng phạt nặng hơn gấp ba lần so với những người ngoài đảng”, “biến mỗi vụ án thành một sự kiện chính trị” đã nhấn mạnh sự cần thiết và ý nghĩa của việc nâng cao phẩm chất, năng lực cán bộ, đảng viên cũng như ngăn chặn, răn đe với tệ nạn tham nhũng. Chính vì vậy, từng cá nhân, nhất là những cá nhân có thẩm quyền cần tăng cường nghiên cứu chặt chẽ quy định pháp luật song song với củng cố bản lĩnh chính trị, không e sợ quyền lực để có thể đưa những thành phần vi phạm để pháp luật chế tài. 

Trách nhiệm của mỗi cán bộ, công chức, viên chức trong tự trui rèn bản lĩnh chính trị, tư tưởng đạo đức là một trong những nhiệm vụ đặc biệt quan trọng. Bản chất quyền lực chính trị là trung lập, do đó tùy theo nhân cách của từng cá nhân mà quyền lực sẽ là công cụ hoặc trở thành tác nhân làm tha hóa đạo đức của cán bộ. Việc trui rèn bản lĩnh, tư tưởng không chỉ là việc viết cam kết hằng năm, tuyên truyền khẩu hiệu mà phải thông qua thái độ, kết quả thực thi công vụ hằng ngày của mỗi người.

Theo đó, mỗi cá nhân phải phát huy vai trò chủ động của mình đối với lĩnh vực do mình được giao phụ trách; cần nhận thức công việc của bản thân là gắn với trách nhiệm cá nhân, tránh tình trạng chỉ biết đổ lỗi cho khách quan mà quên nhìn nhận hạn chế của bản thân; không kén chọn, né tránh công việc khó khăn mà phải tuân thủ sự bố trí của tổ chức; không ngừng tự chấn chỉnh, nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ, đồng thời tránh tình trạng chạy bằng cấp nhưng thiếu năng lực thực tiễn; v.v, quan trọng nhất là phải tự hình thành động cơ làm việc đúng đắn vì nhân dân, vì xã hội thay cho động cơ tiêu cực vì vụ lợi, tham vọng quyền lực; từ đó hình thành văn hóa khu vực công tiến bộ, minh bạch - nơi những giá trị chuẩn mực chiếm đa số trong từng hành vi của cán bộ, công chức, viên chức, khiến cho những cá nhân có hành vi lệch chuẩn không thể cũng như không dám vi phạm pháp luật do chế tài nghiêm minh và áp lực tập thể.

Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định quan điểm của Đảng ta về công tác phòng, chống tham nhũng là: Kiên quyết, kiên trì đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực, với quyết tâm chính trị cao hơn, hành động mạnh mẽ hơn. Kết hợp chặt chẽ giữa tích cực phòng ngừa với chủ động phát hiện, xử lý nghiêm minh, kịp thời những hành vi tham nhũng, tiêu cực, bao che, dung túng, tiếp tay cho tham nhũng, can thiệp, cản trở việc chống tham nhũng, tiêu cực; không có vùng cấm, không có ngoại lệ. Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và của toàn dân; thực hiện đồng bộ các biện pháp chính trị, tư tưởng, tổ chức, hành chính, kinh tế, hình sự.

Cán bộ là cái gốc của mọi công việc, trong đó công tác cán bộ là “then chốt của then chốt”. Tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ ảnh hưởng rất lớn đến công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, làm giảm niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước. Do đó, việc đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cũng như nâng cao nhận thức vai trò của từng cán bộ, công chức, viên chức trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực là nhiệm vụ không thể tách rời; đòi hỏi mỗi cá nhân phải thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm, quyền hạn, nắm vững chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, quy định về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Đây là cuộc chiến không khoan nhượng, nơi mà mỗi cán bộ, công chức, viên chức không được phép chùn chân, mỏi gối, chỉ có tiến, không có lùi, không thể chững lại, tuyệt đối không được chủ quan, thỏa mãn, không được bằng lòng với những kết quả đã đạt được, mà phải kiên quyết, kiên trì đẩy mạnh, tiếp tục làm với một quyết tâm cao hơn, mạnh mẽ hơn và hiệu quả hơn nữa trong thời gian tới.